EENDENKOOI

cultuurhistorisch onderkomen flora en fauna

Doorbraakwaaier

Als het goed is, sta je nu op de dijk met in de rug het witte bankje. Wanneer je rechts de dijk afloopt en het bruggetje over, kom je uit bij de eendenkooi. Houd dan links aan. De grond is niet overal even vlak, dus pas op waar je loopt.

De eendenkooi is mogelijk aangelegd rond een van de wielen van de dijk. Op historische kaarten is te zien dat de rivierarm hier een lus vormt met in het midden een rechthoekige strook water, die waarschijnlijk is aangelegd op de plek van het wiel. Dit gebied achter de dijk wordt  aangeduid als doorbraakwaaier.

De eendenkooi is in de jaren 1824,1829 en 1834 geregistreerd door de Familie Bussemaker. Er is hier sprake van een zogenaamde rivierkooi, een eendenkooi bij een rivierarm. Dit is het enige exemplaar dat nog goed herkenbaar is en in de begin jaren van de centrale registratie nog is geregistreerd. Hij is gebouwd aan de loop van de IJssel, die later is afgesneden en nu de Oude IJssel wordt genoemd.

Bijzonder

De locatie van de rivierkooi is logisch en bijzonder, gelegen aan/in de uiterwaarden van de IJssel. Bij hoogwater stroomde de kooi vroeger vol met water en stond het bijbehorende weiland(uiterwaarden) ook onder, de eenden konden daar dan foerageren zodat ze de kooi ingelokt konden worden om ze te vangen.

Wat een rivierkooi zo bijzonder maakt, is het feit dat er geen kooiplas aanwezig is, maar langs de stromende rivier deze functie vervuld. Op de illustratie is een vorm van een rivierkooi afgebeeld. Het is niet bekend hoeveel van deze kooien in gebruik is geweest. Naast deze kooi is er ook nog een exemplaar bekend in het Land van Maas en Waal.

Eendenkooien werden al vanaf de middeleeuwen gebruikt. Meestal betreft het een vijver met een aantal vangpijpen, de zogenoemde fuiken. In de vijver werden lokeenden gehouden om wilde eenden aan te trekken om vervolgens gevangen te worden genomen in de vangpijp met behulp van het kooikers hondje.

Biodiversiteit

Nu wordt de eendenkooi vooral bezocht door ganzen, zwanen, reeën, hazen, meerkoeten en ijsvogels. Zij brengen niet alleen een bezoek, maar vinden de locatie ook uitermate geschikt om hun nakomelingen hun eerste blik op de wereld te geven.

De rivierkooi en de oude ijsselloop worden eind 2023 gerestaureerd, naar de situatie hoe het in begin 1800 was. Na restauratie blijft er zoals vroeger meer water in de kooi staan wat een positieve invloed heeft op de biodiversiteit.

Herstel

In zijn algemeenheid gaat het met de eenden-cq. rivierkooien helemaal niet goed, ondanks dat dit toch zeer bijzondere en karakteristieke landschapselementen zijn. De eendenkooien verdwijnen overal in Nederland, omdat er weinig vrijwilligers te vinden zijn om de kooi te onderhouden. Ook een economische drager ervoor vinden is een uitdaging. En helaas is ook hier het verval ingetreden. Bijzonder jammer.

De eendenkooi is een waardevol groen-blauw landschapselement op het landgoed Sterrebosch. Er bestaat bij ons geen twijfel over het herstel van de eendenkooi.
De kooi willen wij na herstel weer ‘openstellen’ voor bijv. yoga retraites en gasten van de te huren kamers van de kapschuur. Zo kunnen er in de kooi stilte wandelingen en yogasessies gegeven worden. Buiten deze ‘bedrijfstijden’ denken wij aan een kwalitatieve openstelling voor een breder publiek zoals openstelling op Open Monumentendag.

Schoonheid en stilte. Dat zijn de twee kernwaarden die we zouden willen hanteren bij het herstel.